Tarih Yok Ediliyor: AKP’den Seri Restorasyon Cinayetleri
Birkaç gün önce, Galata Kulesi’nin duvarlarına hilti ile girişilen videonun viral olmasıyla, her zor duruma düşüşlerinde “ecdadımız” diye çığırmaya başlayanların tarihe ve kültürel mirasa verdikleri değer tekrar herkesin malumu oldu. Restorasyon gibi çok önemli ve karmaşık bir iş, yandaşların cebine para doldurma olarak projeleri adrese teslim postalanınca olan, tarihi varlıklara oluyor. Restorasyon adı altında yapılanlar ise trajik bir tarihi cinayetler serisi ortaya çıkardı. Bu haberde Türkiye’de restorasyonun AKP döneminde ne hale geldiğine ışık tutmaya çalıştık.
Türkiye’de yaşamak demek, düzenli aralıklarla orman yangınlarının otel inşaatlarıyla taçlandırılmasına, doğanın talanına, ranta, binlerce senelik duvarlara hiltiyle girişilmesine tanık olmakla eş değer hale geldi. Dünyanın her yerinde de durum çok farklı değil aslında. Amazon ormanlarının günden güne eriyişi, Brezilya Müzesi’nin bütçe kesintilerine kurban gidişi, Notre Dame Katedrali’ni saran alevler..
Türkiye’de ise kültürel ve tarihi mirasların katliamı çok açık, göz göre göre bir hal içinde katlediliyor ve ranta kurban gidiyor. Rant uğruna yapılan rezaletler o denli ağır ve geri döndürülemez şekilde gerçekleştiriliyor ki, literatüre “sermaye ve rant uğruna kültürel ve tarihi birikimlere yönelik düşmanlık” tanımını karşılayacak bir kavram üretme ihtiyacı hissediyoruz.
Galata Kulesi
Restorasyon adı altında yapılan tahribatın sorumlusu 2015 yılında AKP yöneticiliğine seçilen Sevilay Tuncer Uludağ’ın şirketi.
Bu skandal görüntülerin ortaya çıkmasının ardından “o yıkılanlar orijinal duvarlar değil” şeklinde bir aklama çalışması başladı. Fakat Galata’nın planlarına ve 1965 senesinde tamamlanan restorasyona bakıldığında malum şirketin hilti ile yıkılması emri verdiği duvarlar, 528 senesinde inşa edilen Galata Kulesi’nin orijinal, ilk duvarları.
Galata Kulesinin 1965 senesinde tamamlanan restorasyonunun Köksal Anadol tarafından çizilen planına göre, hilti ile yıkılan duvarlar sağ giriş kısmına ait, özgün duvarlar.
1500 senelik tarihi bir yapıya, duvarlar sonradan eklenmiş olsa bile, hilti ile girişilmemesi gerektiğini ancak tek amacı rant olan inşaat firmaları bilemez. Ayrıca Galata’nın tahribatı, söz konusu şirketin tek işi değil. Uludağ’ın şirketi sadecce 2017 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan toplamda 11 milyon TL’yi aşkın değerde ihale almış.
Es Yapı’nın resmi web sitesinde , şirketin daha önce yaptığı restorasyonların şu şekilde verilmiş:
Şile Ocaklı Ada Kalesi
Malesef Galata Kulesi, rezaletin tek örneği değil. 2015 senesinde yapılan restorasyonla Sünger Bob karakterine benzetilen kalenin önceki ve sonraki görüntüleri hala herkesin aklında.
Ocaklı Ada Kalesi Cenevizlilerden kalma, 2000 yıllık bir geçmişe sahipti. Cenevizlilerin inşa ettiği kale 2000 yıl boyunca farklı medeniyetler tarafından gözlem kalesi olarak kullanıldı fakat sonrasında önce definecilerin, sonra da sözde restorasyon adı altında hükümetin eline düştü ve son hali legolardan yapılma Sünger Bob biblosuna benziyor.
Anamur Mamure Kalesi
Çoğu örnekte olduğu gibi antik temeller üzerine inşa edilen ve 3. yüzyıla dayanan tarihiyle Anamur Mamure Kalesi 2012’de Dünya Mirası Geçiçi Listesi’ne alındıktan sonra beton dökülerek restore edildi. Bizans’ın mimari karakteristiği olarak pvc cam kullanımını fotoğrafta görebilirsiniz.
Mimar Sinan Külliyesi
Mimar Sinan’ın son eseri olan Atik Valide Külliyesi’nin dibine öğrenci yurdu yapmak adına beton döküldü, siyah camlarla kaplandı, otomatik kapılar takıldı ve tanınmaz hale getirildi.
Sümela Manastırı
16 yıl süren restorasyon sonucu, Sümela’ya kaçak kat çıkıldı.
Septimus Severus Köprüsü
2. yüzyılda Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilen köprü, 2015-2017 tarihleri arasında Karayolları 5. Bölge Müdürlüğü tarafından restore edilerek eski halinden eser bırakılmadı.
Apollon Tapınağı
Çanakkale’deki Apollon Tapınağına yapılan restorasyonda, beyaz mermer döşendi ve bu eşsiz yapının tüm tarihi dokusu yok edildi:
Hatay Mozaikleri
Dünyanın en büyük 2. Mozik sergisi olan Arkeoloji Müzesi’ndeki restorasyon skandalı öncesi ve sonrası fotoğraflarla göze çarpıyor. Roma döneminden kalan eşsiz eserlerin geldiği hali görebilirsiniz.
Narcissus Mozaiği:
