Hafta Tatiline Ne Oldu? – Engin Kara
7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Meclis’te kabul edilmesinin ardından Erdoğan tarafından onaylanarak 1 Temmuz günü Resmi Gazete’de yayımlandı. Torba yasa niteliğinde ve sermayeye yeni olanaklar tanımayı dert edinen kanun böylece yürürlüğe girdi ancak birkaç haftadır emek kamuoyunu meşgul eden tartışma hala devam ediyor: Hafta tatili kaldırıldı mı?
Hafta Tatili Hakkında Kanun İle Birlikte Neler Yürürlükten Kalktı?
7033 sayılı yeni Kanun ile 1924 tarihli Hafta Tatili Hakkında Kanun yürürlükten kaldırıldı. Tartışmalar da buradan çıktı. Hafta Tatili Hakkında Kanun şunları içeriyordu:
-
Nüfusu 10 bin ve üzerinde olan şehirlerde “fabrika, imalathane, tezgâh, dükkân, mağaza, yazıhane, ticarethane, sınaî ve ticari bilumum işletmenin haftada 1 gün tatil etme zorunluluğu
-
Resmi daireler ile umumi, hususi, ticari ve sınaî herhangi bir işletmede işçilerin haftada altı günden fazla çalıştırılmasının yasak olduğu
-
Hafta tatilinin Pazar günü olması ve bu günde çalışmak isteyen işletmelerin mahalli belediye meclisinden 1 sene geçerli olan ruhsatname alma zorunluluğu.
Hafta Tatili Hakkında Kanun’un yürürlükten kaldırılmasını da içeren 7033 sayılı Kanun’un Meclis’e sunulmasıyla, bir anda medyada “hafta tatilinin ve işçileri 6 günden fazla çalıştırmanın yasak olmasının” kaldırılması haberleri çıkmaya başladı. Oysa gerçekte durum epey bir farklı.
Öncelikle Hafta Tatili Hakkında Kanun’un yürürlükten kaldırılmasının getirdiği tek yasal sonuç, işverenin Pazar günü işletmesini çalıştırmak için ruhsat alma zorunluluğunun ortadan kaldırılması oldu. Böylece işletme sahipleri artık Pazar günü çalışması için ruhsat almak için yapılan ödemeden kurtarılmış oldu.
Ruhsatı almak için ödenecek harç miktarı ise Belediye Gelirleri Kanunu’nun 60. Maddesinde belirlenmiş: “işin mahiyetine göre yılda 20 TL’den az, 800 TL’den çok olmamak üzere […] tespit edilir.”.
Ruhsat için ödenecek miktarı dikkate aldığımızda AKP’nin asıl kıyağı küçük işletmeciler için yaptığını söyleyebiliriz. Zira büyük bir işletme için yıllık 800 TL dikkate alınmayacak bir rakam olabilirken, küçük bir işletmeci için çıkabilecek birkaç yüz liralık ruhsat bedeli daha büyük dert anlamına gelir.
Hafta Tatili Kaldırılmadı!
Gelelim Pazar gününün hafta tatili olmaktan çıkıp çıkmadığına ya da işçinin ücretli haftalık izninin ortadan kalkıp kalkmadığına. Konuyla ilgili hala yürürlükte olan kanun maddelerini sıralayalım:
-
2429 sayılı ve 1981 tarihli Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun m. 3 – A) Hafta tatili Pazar günüdür.
-
4857 sayılı ve 2003 tarihli İş Kanunu m. 46 – Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili)
-
İş Kanunu m. 46/2 – Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.
-
6098 sayılı ve 2011 tarihli Borçlar Kanunu m. 421- İşveren, işçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür.
-
Anayasa m. 50/3 ve m. 50/4 – Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
Görüldüğü üzere hala yürürlükte olan ve iş ilişkilerine ilişkin düzenlemeler getiren bu Kanunlara göre hala işçilerin hafta tatili mevcuttur.
Bu tatil Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’a göre Pazar günü olarak belirlense de 2003 tarihli İş Kanunu “7 günlük zaman dilimi içinde en az 24 saat dinlenme” diyerek hafta tatili gününü belirsiz tanımış; 2011 tarihli Borçlar Kanunu ise hafta tatilinin kural olarak Pazar olduğunu belirlese de “durum ve koşullar buna imkân vermezse” diyerek işletme ihtiyaçları doğrultusunda Pazar dışında bir gün tatil edilebileceğini kabul etmiştir.
Hafta tatili Anayasa’ya göre ücretli bir haktır ve İş Kanunu’na göre hafta tatilinin ücreti işçiye tam ücret olarak ödenir.
Ezcümle yasal olarak, ne hafta tatili kaldırılmıştır, ne de işçiler 7 gün boyunca çalıştırılabilecektir. Pazar günü işçinin çalıştırılması ise çalışma mevzuatına göre zaten mümkündür ve uygulanmaktadır da.
Hafta Tatili Hakkında Kanun’un Kaldırılması Ne İşe Yaradı?
Yukarıda belirttik, en doğrudan etkisi işletme sahibinin Pazar günü çalışma ruhsatı alması zorunluluğunun ortadan kaldırılması ve bunun için ödemesi gereken harç bedelinden kurtarılması oldu.
Bu doğrudan etkinin yaratacağı önemli bir sonuç, daha çok işverenin Pazar günü çalışmayı sürdürerek tatil gününü Pazar’dan başka bir güne kaydırmaya yönelmesi olacak. Pazar günü işletmeyi çalıştırmak için ruhsat-harç zorunluluğunun kalkması, başta küçük işletmeler olmak üzere işverenlerin Pazar günü de işletmeyi çalıştırmasının daha fazla yaygınlaşmasına yol açacak.
Neticede herhangi bir izne tabi olmadan haftanın 7 günü çalıştırılan işçi değil işletme olacak. İşçi yine yasal olarak 6 gün çalıştırılacak ancak kuvvetle muhtemel, tatil gününü genel hafta tatili günü olan Pazar yerine farklı günlerde kullanan işçilerin sayısında artış yaşanacak.
Aziz Çelik, birgun.net’te yayınlanan yazısında* hafta tatilinin kaldırıldığı yönünde haberleri şöyle değerlendiriyor: “Gerçeği yansıtmayan ‘hafta tatili kaldırıldı’ şeklinde iddialar, işçilerde hafta tatili bilincini zayıflatabilir ve işverenlerin hafta tatili hakkını ihlal etme eğilimini güçlendirir. Bu tür hatalı değerlendirmelerden kaçınmak ve hafta tatilinin temel bir işçi hakkı olduğunu öne çıkarmak gerekir.”
Son olarak belirtmek gerekiyor ki burada tartıştıklarımız sadece yasal düzenlemeler. Kuralsız ve kayıt dışı çalışmayı, işçilerin yasal haklarından ne ölçüde az yararlanabildiğini dikkate aldığımızda tüm bu Kanunların tanıdığı haklar anlamını yitirebilir.
İşçilerin hakları konusunda bilinçlenmesi ve asıl önemlisi örgütlü bir şekilde haklarını kullanmak, hatta haklarını genişletmek için mücadele etmesi ihtiyacı, dün olduğu gibi bugün ve yarın için de geçerliliğini koruyor.
* http://www.birgun.net/haber-detay/hafta-tatili-hakki-kaldirildi-mi-167843.html