Uygulanmasına Nisan 2014’te ilk olarak altı ‘pilot stadyumda’ başlanan Passolig (E-bilet), 2014-2015 sezonunun açılmasıyla beraber tüm Süper Lig ve Birinci Lig maçlarında da resmen uygulanmaya başladı.

2014-2015 sezonunda uygulamanın Birinci Lig’e de yayılacak olması nedeniyle Passolig ihalesini kazanan Çalık Holding, deyim yerindeyse vitesi arttırdı; yaz boyunca gazetelere, televizyon kanallarına Passolig’in “önemini” anlatan reklamlar verdi; fakat her şeye rağmen sezonun ilk haftasında taraftar ortalaması, beklenen taraftar sayısının çok altında kaldı.

AKP’nin Taraftara Taktığı Pranga: Passolig!

Taraftarların Passolig’i neden boykot ettiğine değinerek Passolig uygulamasını hangi kurumun finanse ettiğini özetlemekte fayda var. Passolig sözleşmesi, TFF ile Netaş ve geçen ocak ayına kadar Başbakan’ın damadı Berat Albayrak’ın CEO’luğunu yaptığı Çalık Holding’e ait E-Kent Konsorsiyumu arasında 2013 Ağustos’unda imzalandı. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ve Gençlik Spor Bakanlığı, Passolig’in amacının sporda şiddetin önlenmesi ve stadyumlarda kaosun önüne geçilmesi olduğunu ifade etmişti.

TFF ve Gençlik Spor Bakanlığı, Passolig uygulamasının başladığı zaman yaptığı açıklamada taraftarların ve saha içerisindekilerin güvenliği için, taraftarın her anının stadyumda kameralarla izleneceğini açıkça ifade etmişti.

Passolig uygulamasına göre taraftarlar, herhangi bir maça bilet alabilmek için ya da kombine kart satın almak istediklerinde, ev adreslerini, TC kimlik numaralarını ve fotoğraflarını bankaya beyan etmek zorunda. Taraftarların bilet almak için verecekleri ayrıntılı kişisel bilgiler Aktif Bank’ın PTT Bank şubelerinde toplanıyor. Yani, taraftarların ayrıntılı kişisel bilgileri, Aktif Bank’ın sahibi olan yandaş Çalık Holding tarafından bilinecek.

Ayrıca, E-Bilet uygulaması, yandaş Çalık Holding’in cebini doldururken taraftarların soyulması anlamına geliyor. Passolig sahibi olmak için taraftarlar Aktif Bank’a 15 lira ödemek zorunda kalacak; her yıl enflasyon oranında kart ücreti adı altında alınan bu ücret arttırılabilecek. Ayrıca, Passolig sahibi taraftarlar, stadyum girişindeki turnikelerden geçerken iki lira ödemek zorunda kalacak. Türkiye’deki Süper Lig ve Birinci taraftarlarının sayısı düşünüldüğünde, Çalık Holding’in cebini epey dolduracağını söyleyebiliriz.

Taraftarlar Passolig’i Kabul Etmiyor

Passolig uygulamasıyla yandaş Çalık Holding’in cebi dolarken taraftarların cebi bir hayli boşalacak. OECD’nin yaptığı araştırmaya göre Türkiye, gelir dağılımı uçurumu konusunda 34 ülkenin yer aldığı araştırmada Meksika’nın önünde 33. sırada yer alıyor. Emekçiler boğazından kısarak arttırmaya çalışırken tribünler para tuzağına dönüşüyor.

Taraftarlar uygulamanın başladığı ilk günden itibaren Passolig’e tepkili. Hatta Mayıs 2014’te Passolig uygulamasının kaldırılması için Ankara 16. Tüketici Mahkemesi’ne dava açılmıştı. Taraftar Hakları Dayanışma Merkezi (Taraf-Der) avukatları Ertuğrul Cem Cihan ve Kemal Ulusoy, büyük tepki toplayan Passolig uygulamasının tüketiciyi mağdur ettiği gerekçesiyle Ankara 16. Tüketici Mahkemesi’ne başvurarak tedbir kararı verilmesi talebinde bulundu. Dava dilekçesinde, “Mahkemece karar verilinceye kadar Passolig adı verilen elektronik bilet uygulamasının daha fazla mağduriyete yol açmaması amacıyla tedbir kararı verilmesini talep etme zarureti doğmuştur. Passolig uygulamasından kaynaklı ihlal edilen haklarının tespitini, hukuka aykırılıkların giderilmesini ve taraftarların (tüketicilerin) gelecekteki haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için zorla imzalanan sözleşmelerin geçersizliğine karar verilmesini talep ederiz” denilmişti.

Ankara 16. Tüketici Mahkemesi, Mayıs ayında Taraf-Der’in tedbir talebinin kabulüne karar verdi. Kararda, “Davacının temsil ettiği tüketici kitlesinin mağduriyetine sebep olmamak için teminat alınmaksızın ihtiyati tedbir talebinin kabulüne ve Passolig uygulamasının durdurulmasına karar verildi” denildi. Mahkeme, TFF ve Aktif Yatırım Bankası’nın karara itirazını da reddetti; fakat Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı Yıldırım Demirören, kararı tanımayacaklarını ilan ederek uygulamanın devam edeceğini açıkça ifade etti.

Mahkeme kararı yandaş Çalık Holding ve Tayyip Erdoğan’ı üzdüğü için telefonda hüngür hüngür ağlayan Erdoğan Demirören’in oğlu TFF Başkanı Yıldırım Demiren’e küçük bir tokat oldu. Asıl tokat, sezonun ilk haftasında taraftarlarca atıldı. Spor Toto Süper Lig’in ilk haftasında oynanan 9 maçta tribünlerde sadece 77 bin 600 taraftar yer aldı ve maç başına seyirci ortalaması 8 bin 622 kişiye kadar geriledi.

Peki geçtiğimiz senelerde taraftar ortalaması nasıldı? Mesela, taraftar ortalamasının en düşük olduğu senelerden biri olan 2006-2007 sezonuna bakalım. O sene, ilk sekiz hafta sonunda Fenerbahçe ortalama 38.500 kişi önünde oynadı. Yine, ilk sekiz hafta sonunda Beşiktaş’ı 25 bin kişi, Galatasaray’ı 16.500 kişi izlemişti. Dikkat edelim, bu rakamlar toplam sayı değil, ortalama rakamlar ve lige ilginin en az olduğu senelerden birine ait. Sözünü ettiğimiz sene tüm maçların ortalaması 12.178’di.

Türkiye futbol liglerinde ve genel olarak Avrupa liglerinde en çok seyirci ortalaması ilk haftalarda yaşanır. Çünkü taraftarlar takımlarının yaz boyunca yaptıkları transferleri merak eder ve futbola duyulan özlem artar. Bu nedenle, ilk hafta maçları yıllardır tıklım tıklım tribünler önünde oynandı. İlerleyen haftalarda bazı takımlar yarıştan uzaklaşır, seyirci ortalaması düşerdi; ancak bu sene ilk hafta maçları neredeyse boş tribünler önünde oynandı. Örneğin Bursaspor taraftarı takımını hiçbir zaman yalnız bırakmazdı. Bu senenin açılış maçında Bursaspor takımı saha ve seyirci olaylarından dolayı cezalı olduğu için tribünlerin büyük kısmına taraftar alınmadı; fakat seyircilerin alındığı bölgelerde bile küçük boşluklar göze çarptı. Mersin İdman Yurdu- Beşiktaş maçında da tribünlerde boşluklar vardı. Fenerbahçe ise Passolig uygulamasına geçmeyen tek kulüp. Fenerbahçe yönetimi açılış maçı olan Karabükspor karşılaşması öncesi Passolig satışı yapmayacağını açıkladı. TFF, stada Passoligsiz taraftarların alınmayacağını söyleyince, maçı yalnızca kombine kartı olanlar izleyebildi; dolayısıyla Fenerbahçe maçı da boş tribünler önünde oynandı diyebiliriz.

Gençlerbirliği taraftarları Rize’de oynadıkları Ç.Rizespor maçından sonra tribünlerin boş fotoğraflarını çekip sitelerine koyarak tepkilerini gösterdi. Geçtiğimiz yıl Birinci Lig’den Süper Lig’e yükselen Balıkesirspor neredeyse her maçını tıklım tıklım tribünler önünde oynarken bu sene Süper Lig’e yükselmesine rağmen ilk maçında Akhisarspor ile büyük boşlukların göze çarptığı tribünler önünde karşılaştı

İlk hafta maçları, PTT 1. Lig’de de Süper Lig’den farklı değildi. Örneğin Gaziantep BŞB-Boluspor maçını sadece 50 kişi izledi! Takımına büyük bir sevgiyle bağlı olan Karşıyaka taraftarları da uygulamaya tepkiliydi. Yeni Buca Stadyumu’nda oynanan karşılaşmada stada alınmayan Karşıyakalı taraftarlar sahayı gören bir tepeden maçı izlemeyi tercih ederken çevik kuvvet taraftarların önüne barikat kurdu. Maç, boş tribünler önünde oynandı.

Taraftarlar Passolig uygulamasının sonuçlarının böyle olacağını Nisan ayında yaptıkları kitlesel eylemlerle ifade etmişti. Hatırlanacağı üzere Nisan ayında biraraya gelen taraftarlar Taksim’de farklı renklerdeki formalarıyla aynı sloganı haykırmıştı: “Susma, haykır! Passolig’e hayır!” Polis eyleme müdahale etmiş ve bazı taraftarları gözaltına almıştı.

Taraftarlar bu sezon da Passolig’in tribünleri boşalttığı, ranta açtığı ve taraftarları fişlediği gerçeğini ifade etmeye devam ediyor. Karakızıl taraftar gurubunun da içerisinde olduğu Taraf-Der, 25 Eylül’de saat 9.30’da, Passolig’in kaldırılmasına yönelik alınan karara yönelik Çalık Holding ve TFF’nin itirazının görüleceği dava için Ankara Adliyesi’ne tüm taraftarları davet etti. Ayrıca KaraKızıl, Alkaralar, GB Taraftarlar Derneği, Haydi Gençler, Ultras Kardeşler, Dikmen Tayfa taraftar gurupları Passolig uygulaması kalkmadığı sürece maçlara gitmeyeceklerini ifade ederek süresiz boykot ilan etti.

Taraftarlar dışında, futbolcular, teknik direktörler de boş tribünler önünde oynamaktan memnun değil. Giresunspor’un Teknik Direktörü Mehmet Birinci, Passolig’e karşı olan kişilerin başında geliyor. Mehmet Birinci, yaptığı açıklamada “Bizim gayemiz tribünlere taraftar çekmek. Passolig’in bizim lig için olumsuz yönü var. Bu uygulama taraftarı tribünden uzaklaştırıyor. Halkımız bu uygulamayı yeterince bilmiyor. Ancak Passolig’i kuranlar ve federasyon bu uygulamanın arkasında. Uygulamanın amacı şiddeti önlemek. Şiddet için başka tedbirler alınabilir. Geçen hafta Spor Toto Süper Lig’de tüm seyirci toplamı Almanya’da oynanan bir futbol maçıyla eşit. Bırakın PTT 1. Lig’i, Spor Toto Süper Lig’de de büyük sıkıntı var. Nasıl olacak bilmiyorum ama Passolig’in PTT 1. Lig’de kaldırılması gerekiyor. Geçtiğimiz sezon 10 bin seyirciye oynayan Giresunspor, bu sezon 2 bin seyirciye oynayacak gibi görünüyor. Şuanda ben Passolig’e karşıyım. Buna bir çare bulunması gerekiyor.” dedi.

Yandaş Çalık Holding, TFF ve AKP; taraftarların takım sevgisinin tepkiyi eriteceğini ve Türkiye’de taraftarların futboldan uzak kalamayacağını düşünerek büyük bir hata yaptı. Hatırlanacağı üzere Dünya Kupası öncesinde Brezilya Devlet Başkanı Dilma Rouseff de benzer yanılgıya düşmüş, organizasyon için yapılan harcamaları protesto edenlerin kupa başladığında maçlara odaklanacağını öngörmüştü; fakat Brezilya’nın Hırvatistan’la oynadığı ilk maçta karşılaşmaya gelmeyip sokakları dolduran Brezilyalıların polise attığı havai fişekler televizyondan bile duyulmuş hatta TRT spikerleri havai fişek seslerini ‘kutlama’ olarak göstermeye çalışmıştı.

Türkiye’de Gezi süreci, taraftarlarda ciddi bir bilinç oluşturdu. Artık “ceketimi satarım, takımımı izlerim” dönemi gerilerde kaldı. Önümüzdeki süreçte AKP’nin, yandaş Çalık Holding’in ve TFF’nin Passolig uygulamasında ısrar etmesi durumunda iyice zor durumda kalması kuvvetle muhtemel.